Dagelijks klinken over Doesburg de carillonklanken vanuit de Martinitoren. Niet meer weg te denken. Om mede hiervoor zorg te dragen, ontstond ruim 25 jaar geleden de Stichting Doesburgs Carillon (SDC).
Een terugblik op 25 jaar Stichting Doesburgs Carillon
De toenmalige stadsbeiaardier Roel Smit wilde graag uitbreidingen van het aantal bespelingen. Tot die tijd was er een wekelijkse bespeling tijdens de markt en af en toe een bespeling op een bijzondere dag, zoals Kerst. Voor uitbreidingen waren bij de gemeente Doesburg onvoldoende financiële middelen. Toenmalig burgemeester Hermen Overweg was een liefhebber van het carillon. Er moest een stichting komen om meer financiële ruimte te hebben. Smit en Overweg hebben daarmee een begin gemaakt. Op 15 januari 1997 is de Stichting Doesburgs Carillon officieel opgericht, met een volledig bestuur. Eén van hen, penningmeester Rien Kok, heeft zich van meet af aan ingespannen om donateurs te werven, en met succes. Door zijn inzet steeg het aantal donateurs van 35 naar 200.
Al voordat de SDC werd opgericht, organiseerde burgemeester Overweg vanaf 1993 jarenlang de CarillonMarathon. Deze bestond uit een reis per boot over de IJssel langs de Hanzesteden Zutphen, Deventer, Hattem en eindigend in Kampen. In elke Hanzestad gingen de bezoekers van boord om naar het plaatselijk carillon te luisteren. Per bus werd iedereen later op de dag weer naar Doesburg teruggebracht. Het project werd betaald met subsidies van de deelnemende gemeenten en uiteraard met de opbrengsten van de kaartverkoop.
In 2009 richtte bestuurslid Ankie Le Grand het Scholenproject op. De bedoeling was om kinderen uit de hogere groepen van de Doesburgse basisscholen te laten kennismaken met het carillon. Ze kregen uitleg bij de klokken en het klavier. Ook mochten ze meespelen met de beiaardier. Aansluitend bezochten ze museum de Roode Tooren. Het Scholenproject wordt nog steeds elk jaar georganiseerd en de meeste kinderen zijn enthousiast.
(By MikeTheBearGuy – Own work, CC BY-SA 4.0)
In 2012 werd stadsbeiaardier Roel Smit opgevolgd door Frans Haagen. Haagen miste al snel een goede basklok in het carillon. Bij de restauratie na de Tweede Wereldoorlog werd het carillon uitgebreid van de oorspronkelijke 23 klokken naar 47 klokken. De lage es-klok werd weggelaten. Het geld was op en in de carillonstukken van die tijd werd die toon (lage es) amper gebruikt. Maar in de moderne carillonstukken wordt die toon juist veel gebruikt. Dat betekende dat Frans Haagen veel stukken niet kon spelen. Daarom begon de SDC een actie om het benodigde bedrag van € 40.000,- bij elkaar te krijgen. Met name penningmeester Berend Arentsen heeft zich tot het uiterste ingespannen om dat voor elkaar te krijgen, vooral via fondsenwerving. Heel veel inwoners uit Doesburg hebben hieraan bijgedragen Diverse winkeliers verkochten speciale artikelen, waarvan de opbrengst ten goede kwam aan de es-klok.Er waren chocoladeklokken bij Alberdeco, broodjes Carillon bij Delikasa, carillonburgers bij de Worstepinne.
In 2015 kreeg de SDC een cheque van € 4.000,- van een Rotary-afdeling uit Duitsland. In de toespraak bij de overhandiging in Doesburg meldde de Duitse Rotary: “We hopen dat we het hiermee een beetje goed maken dat de Duitsers op 15 april 1945 de klokkentoren hebben vernield.”
Begin 2015 werd bij de firma Eijsbouts te Asten dan de es-klok gegoten. Een grote Doesburgs delegatie was daarbij aanwezig. Op 5 mei 2015 werd de es-klok feestelijk onthuld door de toenmalige Commissaris van de Koning in Gelderland, de heer Cornielje. Die dag was het ook precies 50 jaar geleden dat het nieuwe carillon na het oorlogsgeweld werd ingeluid. In datzelfde jaar is het systeem van de kwartiermelodieën aangepast. De hamers aan de buitenzijde van de carillonklokken zijn vervangen en slaan nu op dezelfde wijze de klokken aan als bij een live bespeling. Voordelen van dit systeem zijn minder slijtage en grotere dynamiek in de automatische kwartiermelodieën. De gemeente heeft destijds de kosten van deze aanpassing op zich genomen.
Omdat de SDC graag de bekendheid van het carillon wil onderstrepen werd de zolder van de toren opgeknapt en verfraaid. Bestuurslid/torengids Rob van Pernis en penningmeester Berend Arentsen hebben zich hier sterk voor gemaakt. Zo kwam er ruimte om een breed publiek te ontvangen en er is een film over het carillon; een model van een carillon-mechaniek (geschonken door de firma Eijsbouts uit Asten), veel fotomateriaal en je zit er comfortabel op de voormalige stoelen uit de raadszaal van het stadhuis. Bestuurslid Han Jansen realiseerde diverse informatieborden. Bij de firma Eijsbouts uit Asten werden twee bronzen klokjes besteld en de firma schonk de originele speeltafel van een carillon. Zo krijg je een goed beeld van de werking van een carillon. Door een legaat en medewerking van de Gestichten en de gemeente Doesburg kon een en ander financieel gerealiseerd worden. Op 24 mei 2019 werd de vernieuwde torenzolder door burgemeester Loes van der Meijs geopend.
(By Gouwenaar – Own work, CC0)
Bespelingen op elke woensdag en tijdens bijzondere momenten
Omdat stadsbeiaardier Frans Haagen jarenlang ook als docent op de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort werkte, vinden er jaarlijks in de zomer studentenbespelingen plaats. Beiaardstudenten van verschillende studiejaren kunnen zo kennismaken met het Doesburgs carillon. Eén van de jaarlijks terugkerende activiteiten is het midzomerconcert, bij voorkeur op 21 juni of een andere zomeravond. Het carillonspel wordt dan gecombineerd met het voordragen van gedichten of met de klanken van een ander muziekinstrument. De laatste jaren werd het midzomerconcert in de binnentuin van Margriet Verkade aan de Gasthuisstraat gehouden.
De gemeente Doesburg financiert de wekelijkse marktbespeling op woensdag. Alle andere bespelingen (Culturele zondagen, bijzondere momenten in het jaar) worden mogelijk gemaakt door de donateurs van SDC. In de afgelopen 25 jaar heeft de SDC veel bereikt om het carillon en vertrouwde plaats te geven.
Onthulling ter gelegenheid van 25-jarig jubileum
Ter gelegenheid van dit 25-jarig jubileum wordt er begin november in de toren van de kerk een model van de toren onthuld. Hopelijk worden mensen die de de (Grote of) Martinikerk bezoeken zo extra geattendeerd op het carillon. André Bikker, lokaal kunstenaar, vervaardigde dit nieuwe torenmodel.
De SDC wil graag ook in de komende jaren eraan meewerken dat de carillonklanken hun meerwaarde aan de sfeer in onze Hanzestad blijven toevoegen.
• meer info: www.carillon-doesburg.nl
• omslagafbeelding: foto Karen Kaper